Anielka jest trzynastoletnią dziewczynką wychowywaną w bogatym dworze, pod opieką guwernantki. Jej beztroskie i pełne zabawy życie przerywa niespodziewane wydarzenie - ojciec traci majątek. Anielka musi spróbować przystosować się do nowych warunków.

Anielka jest to powieść Bolesława Prusa. Opisuje dzieje rodziny ziemiańskiej z okresu przemian na wsi polskiej po zniesieniu pańszczyzny.

W powieści "Bajbuza" przedstawił Kraszewski okres naszej historii zawarty między 1586 a 1607 rokiem. Opisał przede wszystkim wypadki polityczne, epizodycznie tylko dotykając problemów społecznych i kulturalnych życia szlachty. Inne ugrupowania społeczne poza szlachtą nie weszły do obrazu powieściowego. Postępując uważnie za opracowaniami źródłowymi i opisami naukowymi powyższego okresu dziejów, odmalował Kraszewski nastroje w państwie po śmierci Stefana Batorego. Następnie pokazał powstawanie ugrupowań politycznych, związanych z poszczególnymi kandytatami do tronu, głównie z kandytaturą rakusko-habsburską arcyksięcia Maksymiliana oraz szwedzką królewicza Zygmunta Wazy.

Powieść historyczna. Tematem utworu są losy autentycznego warszawskiego żebraka, zwanego Barani Kożuszek, choć postać literacka ta niewiele ma wspólnego z rzeczywistą. Kreśląc historię życia Baraniego Kożuszka, pisarz przedstawił równocześnie obraz Polski latach 1790-94 ukazując charakterystyczne postacie warszawskie z końca XVIII wieku na tle ówczesnej sytuacji politycznej Polski i znaczących...

Po ukazaniu się "Bez dogmatu" wśród czytelników pojawiły się spekulacje dotyczące pierwowzoru głównego bohatera, którego szukano wśród przyjaciół i znajomych Sienkiewicza, niektórzy twierdzili nawet, że stworzył on w powieści-dzienniku swój autoportret. Sam pisarz podkreślał bardziej uniwersalny wymiar kontrowersyjnego bohatera, pisząc w liście do Mścisława Godlewskiego: „jeśli nie każdy jest zupełnie Płoszowskim, to prawie każdy jest nim do pewnego stopnia”. Sienkiewicz, znany głównie z dzieł historycznych, w tej powieści poruszył aktualne problemy swej epoki. Historia dekadenta Płoszowskiego miała być atakiem na „chorobę wieku”, objawiającą się zanikiem woli, znużeniem i niechęcią do działania. Powieść zyskała sobie jednak popularność wśród młodych ludzi, którzy wbrew intencjom autora utożsamiali się z dekadencką postawą głównego bohatera. W ten sposób sam Sienkiewicz - niejako wbrew własnym zamiarom - mimowolnie przyczynił się do „rozszerzania zgnilizny”... [Zielona Sowa, 2005]

"Błękitni" to wręcz bajkowa opowieść splatająca losy polskiej arystokracji i szlachty ziemiańskiej. Głównym bohaterem jest młody książę Leon, zwany również Lwem, który otrzymuje tytuł i majątek w wyniku tragicznej śmierci starszego brata. Zupełnie nieprzygotowany do roli, jaką powinien spełniać właściciel potężnych dóbr, bez wsparcia rodziny, osuwa się w bierność i apatię, z której wytrąca go dopiero niespodziewany wstrząs. A dobry przyjaciel dopomaga w odzyskaniu sił i pełnego człowieczeństwa. Książkę przepełnia wiara w podstawowe cnoty: lojalność i przyzwoitość. Cechy, które były niezwykle ważne również dla samej autorki, wielkiej społecznicy, czynnej w organizacjach kobiecych i ziemiańskich, przekonanej do ostatnich chwil życia, że dobra strona natury ludzkiej zawsze zwycięża. [źródło opisu: http://lubimyczytac.pl/].

Rzeczpospolita, II połowa XVIII w. W Borusławicach na Lubelszczyźnie mieszka na plebanii, pędząc spokojny żywot, ksiądz Celestyn Paczura. Po śmierci brata przygarnia do siebie dwóch osieroconych bratanków, Wacka i o rok młodszego Wicka. Po kilku latach bracia kończą szkoły, a opiekę nad nimi przejmuje zaprzyjaźniony z księdzem proboszczem miejscowy dziedzic, pan Hołłowicz. Sielankowego życia braci nic nie zakłóca. Sytuacja zmienia się, gdy poznają oni pannę Konstancję Rewnowską. Jest ona sierotą, wychowywaną przez państwo Śniehotów, mieszkających w sąsiedztwie. Wicek i Wacek zakochują się w niej, co staje się powodem sporów pomiędzy żyjącymi dotychczas w zgodzie braćmi. Konstancja, widząc uczucie obu kawalerów i negatywne jego skutki, postanawia nikomu nie oddać swej ręki i wstąpić do klasztoru. Lecz pojawia się kolejny konkurent, bogaty i wpływowy miejscowy magnat. Panna Konstancja jest wyraźnie niechętna jego zalotom. Wicek i Wacek godzą się, by wspólnie przeciwstawić się niemiłemu pannie Konstancji człowiekowi. Cóż jednak zrobić, jeśli ukochana kobieta jest jedna, a braci-rywali do jej ręki dwóch? A żaden z nich nie chce zrezygnować z uczucia do niej... Jakie będzie zakończenie tej historii? Dzieje miłości Wacka i Wicka Paczurów do panny Konstancji Rewnowskiej są dla autora pretekstem do ukazania polskiej obyczajowości szlachecko-magnackiej w II połowie XVIII wieku. Powieść stanowi barwny, obyczajowy fresk z życia wyższych warstw społecznych Lubelszczyzny w tym okresie. Akcja pełna jest romansów, intryg, nieoczekiwanych zwrotów, obfituje w zaskakujące wydarzenia, które potrafią zaciekawić czytelnika. Nie brak także w tym utworze elementów humorystycznych.

"Brühl" należy do najbardziej cenionych powieści historycznych J. I. Kraszewskiego. W bogatym dorobku literackim pisarza zajmuje szczególne miejsce. Przede wszystkim jako wybitne osiągnięcie artystyczne. Zwarta i przejrzysta kompozycja, znakomita kreacja postaci, intrygujące wątki fabularne, wiarygodnie naszkicowane tło historyczne i obyczajowe - oto najważniejsze zalety omawianego tu utworu. Mimo niepodważalnej samoistnej wartości literackiej Brühl wpisuje się jednak w szerszy kontekst beletrystyczny. Utwór ten stanowi bowiem nieodłączną część tzw. trylogii saskiej, która w sposób barwny i sugestywny opisuje czasy panowania Wettynów. Obydwa te względy - artystyczny oraz ideowy - miały zatem decydujący wpływ na realizację pomysłu kolejnej edycji Brühla, jak i całego - wspomnianego wyżej - „cyklu” powieściowego. Opowiadanie nasze jest wstępem do życia Brühla, który aż do śmierci Augusta III władał Saksonią i Polską; potrafił się przerobić na polskiego szlachcica i odegrał, wedle słów własnych, jednę z najciekawszych ról ulubieńca, któremu szczęście służyło do zgonu. Szkoda by było ten ciekawy dramat psuć opowiadaniem jego treści. Brühl jest postacią historyczną, zarazem i typem swej epoki nadzwyczaj wybitnym: w Brühlu maluje się cały August III jak w zwierciadle. [lubimyczytac.pl]

Powieść psychologiczno-obyczajowa osadzona w realiach XIX-wiecznej wsi nadniemeńskiej. Głównym bohaterem jest prawy i wielkoduszny rybak - tytułowy "cham", który pragnie wydobyć z upadku moralnego swą żonę, ofiarę deprawującego wpływu miasta i patologicznych cech własnej osobowości. Autorka ukazuje siłę i głębię uczuć "chama", daje wnikliwe studium psychiki chłopskiego bohatera, tworzy wzruszającą opowieść o ludzkich namiętnościach, zagadkach i mroku ludzkiej kondycji.

Klasyka polska. Tragiczne dzieje małżeństwa Cygana Tumrego i chłopki Motruny. Konsekwentna dyskryminacja dziewczyny przez rodzinę i całą społeczność wiejską doprowadza do skrajnej nędzy i samobójstwa Cygana. Dopiero córka Tumrych, Marysia znajduje swoje szczęście i miłość. Powieść odznacza się daleko posuniętym realizmem w odmalowaniu obyczaju cygańskiego i chłopskiego oraz mentalności chłopskiej.

Jest rok 1861, w Pałacu Zamoyskich na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie zamieszkuje piękna i tajemnicza kobieta. Nikogo nie przyjmuje, z nikim nie rozmawia, nigdzie nie bywa, nikt nic o niej nie wie. Piękna dama tym większe wzbudza zainteresowanie, im bardziej stara się być niewidoczna. Dama okazuje się być wychowanicą wojewodziny, po śmierci której zostaje przez spadkobierców pozbawiona zapisanego jej legatu. Wychowanica to cygańskie dziecko Lenora Zara, zwana z powodu ciemnej karnacji "Czarną Perełką". Siostra zmarłej wraz synem Alfredem, nie mogą znieść, że taki podrzutek, przybłęda, córka włóczęgów i złodziei zajmowała nienależne jej miejsce w ich rodzinie. Postanawiają tak uprzykrzyć jej życie, aż sama wyniesie się z okolicy. [www.lubimyczytac.pl]

Pewnego razu do wsi przyjechał szlachcic Saumel Hawnul ze swoją żoną i dziećmi. Wkrótce po przybyciu wdał się w spór o Czerczą Mogiłę ze swoim sąsiadem - Stefanem Wilczurą. Po kilkudziesięciu latach w wyniku zbiegu okoliczności do opuszczonego domu przybywa bohater powieści Kraszewskiego, aby z ust nowopoznanego mieszkańca wsi dowiedzieć się historii Czerczej Mogiły. Powieść romantyczna zawierająca wiele wątków ludowych przeplatanych z atmosferą grozy i tajemniczości. [źródło okładki: ]

Powieść ukazuje dwa środowiska: prowincjonalne miasteczko i pobliski dwór hrabiów Turowskich. Oba te światy splatają się ze sobą poprzez dziwne losy swoich przedstawicieli. Powieść ma kilka wątków, z których każdy w inny sposób ilustruje "ideały" zmanierowanego młodego pokolenia drugiej połowy XIX wieku. Intrygą, podstępem, poprzez bogaty ożenek osiągają bohaterowie swój jedyny życiowy cel: bogactwo i tytuł. [ źródło opisu: okładka]

Powieść ukazuje wypadki w Warszawie w roku 1861, w przededniu wybuchu powstania styczniowego. Główny bohater, Franek Plewa jest synem warszawskiej przekupki i studentem Szkoły Sztuk Pięknych. Franek jest osobą czynnie zaangażowaną politycznie. Bierze udział w pogrzebie generałowej Sowińskiej (wdowie po generale Józefie Sowińskim), który przeradza się w manifestację patriotyczną, uczestniczy w konspiracyjnych spotkaniach oraz anty-rosyjskich manifestacjach. Po jednej z nich trafia do Cytadeli. Uwolniony dzięki staraniom matki, trafia jednak do więzienia ponownie, za sprawą donosu konfidenta. Ponownie uwolniony nie przerywa swojej działalności. W czasie wielkiej manifestacji 8 kwietnia 1861 roku ginie na Placu Zamkowym. Jego zwłoki Rosjanie topią w Wiśle.[https://pl.wikipedia]

"Dziennik Serafiny" pokazuje w bezpretensjonalnej formie pamiętnika młodej dziewczyny typowe zjawiska obyczajowe XIX wieku. Autor chytrze zasłania się tłumaczeniem, że oto przedstawia czytelnikom autentyczne zapiski młodej panienki, znalezione w parku. Serafina wiele musi przecierpieć, wiele doświadczyć, aby zrozumieć, co naprawdę liczy się w życiu.

Eliza Orzeszkowa przedstawia białoruską wieś i jej folklor. Trafnie charakteryzuje społeczeństwo chłopskie. Powieść rozpoczyna się i kończy na sali sądowej. Bohaterowie utworu to: młoda żona kowala, wesoła i życzliwa ludziom Pietrusia, oraz żywiąca do niej różne urazy, spowodowane zazdrością i ciemnotą, chłopska rodzina Dziurdziów. Nienawiść Dziurdziów do kowalowej oraz przekonanie całej wsi, że Pietrusia jest czarownicą, prowadzi do tragedii. Wracający z odpustu pijani Dziurdziowie napadają na Pietrusię... Zdaniem autorki zbrodnia towarzyszy ciemnocie, niski poziom oświaty jest przyczyną zła.

Opracowanie powieści Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej. Zawiera wersję czytaną opracowania na płycie CD. [www.taniaksiazka.pl/]

Emancypantki, które ukazały się na przełomie XIX i XX w. można czytać na wielu poziomach: jako utwór realistyczny i satyryczny, a także jako dzieło skonstruowane na archety-picznej zasadzie przeciwieństw. Jest to zarówno powieść o pensji, ale nie o sztuce wychowania i kształcenia dziewcząt, jak i powieść edukacyjna oraz utwór, który niesie refleksję nad sensem istnienia w obliczu życia i śmierci. Powieść Prusa bawi, wzrusza i daje do myślenia; humor miesza się tu z osobistą tragedią bohaterów, ponoszących konsekwencje swoich nie zawsze trafnych wyborów - zupełnie jak w życiu.